Een werknemer is geen Duracell konijn – een pleidooi voor het recht op onbereikbaarheid

Work is a rubber ball. If you drop it, it will bounce back. The other four balls – family, health, friends, integrity – are made of glass. If you drop one of these, it will be irrevocably scuffed, nicked, perhaps even shattered.

(Gary Keller)

Een werkweek zonder uitknop

Het was het jaar 2005. Ik was enkele maanden eerder afgestudeerd en had net mijn handtekening onder mijn eerste echte arbeidscontract gezet. Ik kwam terecht in een kantoor met een desktop-computer, klassiek telefoontoestel en overvolle dossierkasten. Internettoegang was nog een privilege en mijn mailbox zag er het merendeel van de tijd maagdelijk wit uit. Wanneer ik ‘s avonds uitlogde en naar huis vertrok, bleven werkzaken op het werk en gingen ze niet mee naar huis. Er waren geen werkmails die in de avondlijke uren gecheckt moesten worden en niemand verwachtte dat ik me in het weekend of op vrije dagen bezig hield met het werk.

Tien jaar en twee jobs later had de desktop-computer plaatsgemaakt voor een laptop, kreeg het klassieke telefoontoestel gezelschap van een smartphone en kon ik me zelfs niet meer herinneren wanneer ik voor het laatst een lege mailbox had. De werkmails stroomden van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat binnen op mijn smartphone en tablet en ik was 24/7 bereikbaar voor mijn werkgever. Mijn werkweek had geen aan/uit knop meer en van een 38uren-werkweek was al lang geen sprake meer.

Ik zou zo graag willen zeggen dat ik de uitzondering op de regel was maar onderzoek van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen toont jammer genoeg aan dat ik geen uitzondering ben. De helft van de Vlaamse werknemers blijkt vandaag namelijk regelmatig of zelfs altijd bereikbaar te zijn buiten de werkuren. Nog voor het ontbijt je werkmails checken en ’s avonds een telefoontje van je baas beantwoorden terwijl je met de tablet op schoot nog wat werkmails probeert te beantwoorden, is voor velen zo dus helaas de regel geworden.

Je bent echter meer dan louter een werknemer. Je bent een persoon met een privéleven en eigen wensen, noden en behoeftes. Daarnaast ben je ook een partner, ouder, buur en/of vriend. En ook die rollen brengen stuk voor stuk verplichtingen, verwachtingen en noden met zich mee. Wanneer je werk je dan belet om deze rollen naar behoren te vervullen, zit je met een scheefgetrokken werk-privé balans. Waardoor er steeds minder tijd en ruimte overblijft om je batterijen op te laden en je stressweerstand op een steeds lager peil komt te staan terwijl je stressniveau in stijgende lijn gaat. En dat is het ideale recept voor mentale uitputting en een fors gestegen risico op burn-out.

Geen holle slogan

Climb high, sleep low. Bij de beklimming van de Mount Everest is dat het basisprincipe. Trek steeds hoger maar keer altijd terug naar het basiskamp. De enige manier om uitputting te voorkomen en de top te bereiken, is veel te recupereren. Bergbeklimmers verschillen in dat opzicht niet van werkende mensen. Wanneer wij niet meer kunnen recupereren in het basiskamp, staat ook bij ons de deur wagenwijd open voor uitputting en wordt het almaar moeilijker om nog goed werk af te leveren.

Hoe je basiskamp er precies uitziet, is voor iedereen echter anders. Misschien laad jij je batterijen op door te gaan sporten terwijl je partner helemaal opgaat in een boek waarbij hij elk gevoel van tijd en ruimte verliest. Of misschien ben jij iemand die er het liefst op uittrekt met familie of vrienden of kan je jezelf helemaal verliezen in een hobby. Maar al deze verschillende basiskampen hebben 1 ding gemeen: ze bevinden zich in je privéleven. En dan liefst een privéleven waarin je niet om de haverklap gestoord word door telefoontjes en e-mails van je baas en/of collega’s. Kortom, een leven waarin het recht op onbereikbaarheid geen holle slogan is maar een bestaand recht.

©ziel&zo2022