Van alle vaardigheden die bij communicatie horen, is luisteren wellicht de belangrijkste. De stoïcijnse filosoof Epictetus zou zelfs ooit gezegd hebben: “Mensen hebben van nature één tong maar twee oren zodat we twee keer zoveel van anderen kunnen horen als dat we zelf zeggen.” Luisteren is echter meer dan horen wat anderen te zeggen hebben. Het betekent dat je actief luistert naar je gesprekspartner.
Van passief naar actief luisteren
Actief luisteren betekent dat je je als luisteraar concentreert op wat je gesprekspartner zegt. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Denk bijvoorbeeld eens even terug aan het laatste gesprek dat je zelf hebt gehad. Heb je je gesprekspartner voldoende tijd gegeven om zijn gedachten, gevoelens en mening te uiten? Liet je hem uitpraten of kwam je meteen met je eigen mening of met goedbedoelde adviezen op de proppen? Kon je goed overweg met eventuele stiltes? Was je met je volle aandacht bij het gesprek of zat je in gedachten ergens anders? Misschien kon je het ook niet laten om even op je smartphone te kijken terwijl je gesprekspartner zijn verhaal deed?
De kans dat je een of meerdere vragen negatief beantwoordde, is vrij groot. En dat is ook niet abnormaal. Aandachtig naar je gesprekspartner luisteren zonder hem te onderbreken is een moeilijke opdracht. Actief luisteren is dan ook geen vaardigheid die je snel-snel verwerft: het kost tijd, geduld en heel veel oefening.
Hoe word je een actieve luisteraar?
Actieve luisteraars bezitten enkele specifieke vaardigheden. Eerst en vooral proberen ze zich als luisteraar echt te verplaatsen in wat de ander te zeggen heeft: ze willen oprecht weten wat de ander bedoelt of wat hem bezig houdt. Wie actief luistert, luistert dus niet alleen naar de feiten maar ook naar de onderliggende boodschap: wat voelt de spreker? Waarom reageert hij bijvoorbeeld zo boos, gefrustreerd of geïrriteerd? Een actieve luisteraar doet dit echter zonder een oordeel te vellen en geeft de spreker ook alle tijd en ruimte om zijn verhaal te vertellen. Vervolgens gaat hij het verhaal van de spreker kort herhalen om zeker te zijn dat hij alles goed begrepen heeft. Als actieve luisteraar ga je tenslotte ook vertellen welke gevoelens je bij je gesprekspartner hebt waargenomen. Bijvoorbeeld door te zeggen: “als ik je goed begrijp, bedoel je …” of “klopt het dat jij je …voelt?”.
De SOFTEN-methode
Wie actief luistert, gebruikt echter niet alleen zijn oren maar ook zijn ogen, handen, lichaam en stem. Dit wordt ook wel eens de SOFTEN-methode genoemd.
SOFTEN is een acroniem dat staat voor zes Engelse begrippen:
Smile
Open
Forward
Touch
Eye
Nod
SMILE (glimlach)
Met een vriendelijke welgemeende glimlach op het goede moment maak je je gesprekspartner duidelijk dat je hem waardeert. De nadruk ligt hier ook echt wel op de woorden vriendelijk, welgemeend en het goede moment. Het is namelijk niet de bedoeling dat je van de eerste tot de laatste seconde met een grote glimlach of grijns op je gezicht zit. Als je je gesprekspartner bijvoorbeeld toelacht terwijl hij net een serieuze toon in zijn verhaal wil brengen dan getuigt dat van slechte timing.
OPEN (open houding)
Met een open lichaamshouding laat je zien dat je letterlijk openstaat voor wat je gesprekspartner zegt. Ga dus niet met je armen over elkaar zitten. Achteroverleunen in je stoel motiveert je gesprekspartner evenmin om zijn verhaal te doen.
FORWARD (naar voren leunen)
Een aandachtige luisteraar heeft de neiging om een beetje naar voren te leunen tijdens het gesprek om zo zijn belangstelling voor zijn gesprekspartner te laten zien. Je bevind je ook best op hetzelfde niveau als je gesprekspartner. Je gaat dus allebei zitten of allebei staan tijdens het gesprek.
TOUCH (aanraken)
Je kan je gesprekspartner tijdens het gesprek een bemoedigend schouderklopje geven om hem aan te moedigen om verder te praten maar overdrijf hier niet in: een lichte aanraking op een neutrale plek zoals de schouder, arm of bovenrug kan maar niet iedereen voelt zich hier comfortabel bij.
EYE (oogcontact)
Oogcontact is goed maar doe het op een natuurlijke manier. Kijk je gesprekspartner aan tijdens het gesprek en combineer dit met een glimlach en aanmoedigende knikjes. Iemand voortdurend indringend aankijken kan bedreigend of intimiderend overkomen en staren is evenmin een manier om de ander op zijn gemak te stellen.
NOD (knikken)
Iemand die actief luistert, zal veel met zijn hoofd knikken tijdens het gesprek. Dit gaat automatisch gepaard met luistergeluiden zoals “aha”, “mmm” en “ja”.
Let echter op: SOFTEN mag dan wel een hulpmiddel zijn dat je kan helpen om de juiste lichaamshouding te vinden maar als je geen oprechte interesse hebt in je gesprekspartner, heeft het geen enkel nut.
Heb jij al ervaring met actief luisteren en/of de SOFTEN-methode? Of heb je nog andere tips om je luistervaardigheden naar een hoger niveau te tillen?
©ziel&zo2023
Comments